کاخ توپکاپی|قصر توپکاپی استانبول ترکیه

تاریخچه کاخ توپکاپی در استانبول

توپکاپی، نخستین کاخ عثمانی است که بعد از فتح استانبول توسط امپراتوری عثمانی، به دستور سلطان محمد فاتح (محمد دوم) در سال 1459 بنا شد. توپکاپی از 1465 تا 1856 مرکز اداری امپراتوری عثمانی بوده است. کاخ موزه توپکاپی برای حدود 400 سال یکی از اقامتگاه های اصلی سلاطین عثمانی در استانبول بود. توپکاپی کاخ شهری با جمعیت تقریبا 4.000 نفر به مساحت 70 هکتار (173 هکتار) بوده است. کاخ موزه توپکاپی در سال 1985 توسط یونسکو به عنوان بهترین مثال از قصر های دوران امپراطوری عثمانی به ثبت جهانی رسید.

 

کاخ توپکاپی استانبول  محل سکونت سلاطین عثمانی، حرم سرا و دادگاه عثمانی و همچنین مرکز مدیریت حکومت بوده است. ساخت کاخ توپکاپی از سال 1459 آغاز شد و در سال 1478 به پایان رسید. کاخ توپکاپی در واقع دومین کاخ عثمانیست که در استانبول بنا شد. این کاخ 4 قرن خانه سلاطین عثمانی بود و 25 سلطان عثمانی در آن زندگی کردند، از سلطان محمد دوم تا سلطان عبدالملک همگی در کاخ توپکاپی سکنی داشتند. هر سلطانی که به تاج و تخت رسید، قسمتی را با معماری و طرح متفاوت به کاخ اضافه کرد و گاها به دلیل بلاهای طبیعی آتش سوزی و یا زلزله ، به ویژه زمین لرزه 1509 و آتش سوزی 1665 کاخ بازسازی و بر آن تغییراتی اعمال شد تا اینکه در سال 1924 کاخ به موزه تبدیل شد. با بازدید از کاخ توپکاپی درواقع  معماری 4 قرن را خواهید دید چرا که هرگوشه از این کاخ نمایان گر یک معماری از دوره خاص است و در طول قرن ها بازسازی و گسترش یافته است. 

در اواسط قرن نوزدهم میلادی بود که کاخ توپکاپی دیگر نیاز سلاطین عثمانی را پوشش را نمی داد و به این ترتیب تصمیم گرفتند به کاخ بزرگتر و جدیدتری نقل مکان کنند. به این ترتیب کاخ دلمه باغچه جایزگزین توپکاپی شد. از آن پس تا انتهای امپراتوری عثمانی، کاخ توپکاپی به عنوان گنجینه امپراتوری، ضرابخانه و کتابخانه سلطنتی مورد استفاده قرار گرفت. با روی کار آمدن جمهوری ترکیه، کاخ توپکاپی به موزه بدل شد و عموم مردم به این کاخ سلطنتی راه پیدا کردند. 

 

پیش از آنکه توریستان تور ترکیه به قسمت داخلی کاخ برسند، نخستین دروازه ای امپریالیستی با شکوه و زیبای چشمه سلطان احمد سوم را در حیاط خلوت خواهند دید. داخل کاخ به چهار بخش اصلی : حیاط اصلی و دیگر سازه های کوچکتر از جمله حرم، جایی که اعضای خانواده سلطان ساکن بوده اند و ساختمان شورای امپریالیستی، جایی که جلسات میان مقامات دولتی مهم برگزار می شود، تقسیم شده بود. بر خلاف کاخ های اروپایی که تنها یک ساختمان بزرگ در وسط باغ ساخته می شدند، کاخ توپکاپی تنها کاخ افراد سلطنتی نبود  و شامل مجموعه ای از سالن ها، سربازخانه ها، آشپزخانه ها، کیوسک ها، محل های خواب و اتاق ها در محوطه مرکزی بوده. کاخ توپکاپی عثمانی به نوع ساده و فروتن و در عین حال به نوعی کاربردی ساخته شده بود. 

 

بخش­های مهم کاخ توپکاپی

کلیسای باستانی ایا ایرنه 

پس از ورود به محوطه کاخ توپکاپی، می توانید کلیسای معروف ایا ایرنه را پیدا کنید. این کلیسا بیش از 1500 سال قدمت دارد و خیلی قبل تر از آن که کاخ توپکاپی ساخته شود، وجود داشت. در واقع کلیسای باستانی ایا ایرنه به دست امپراتوری بیزانس بنا شده بود. گفته می شود ایا ایرنه اولین کلیسایی است که در قسطنطنیه (استانبول امروزی) ساخته شده و بنابراین از کلیسای ایا صوفیه نیز قدیمی تر است.  پس از ورود عثمانی ها به استانبول، بسیاری از کلیساها تغییر کاربری پیدا کردند و به مسجد تبدیل شدند. از این جهت، کلیسای ایا ایرنه یکی از معدود کلیساهایی است که از این تغییرات جان سالم به در برد؛ اما در مقابل در همین دوره، ایا ایرنه به محلی برای ساخت و نگهداری سلاح و مهمات تبدیل شد. البته این کلیسا نیز همانند کاخ توپکاپی، بعدها به عنوان موزه گشایش یافت. از جمله دیدنی های درون کلیسا ایا ایرنه می توان به موزائیک های تاریخی و تزئینی روی دیوار اشاره کرد که قدمتشان به قرن هشتم میلادی برمی گردد. 

حرمسرای کاخ توپکاپی

حرمسرای توپکاپی، یکی از خصوصی ترین بخش های کاخ بود که به خانواده سلطان و معشوقه هایش تعلق داشت. در وسعت این حرمسرا همین بس که بیش از 400 اتاق، 9 حمام، 2 مسجد، چندین خوابگاه، یک بیمارستان و رختشویخانه در آن دیده می شود؛ البته جداسازی ها به گونه ای انجام شده بود که سلسله مراتب افراد رعایت شود. از جمله افراد ساکن حرمسرا می توان به والده سلطان (ملکه مادر)، همسرها، معشوقه ها، سوگولی ها، شاهزاده ها و کنیزان اشاره کرد. از دیگر ساکنان حرمسرا، خواجه های سیاه پوست کاخ بودند که مسئولیت محافظت از زنان حرمسرا را به عهده داشتند.  از آن جا که بخش های مختلف حرمسرا در طی قرن شانزدهم تا نوزدهم ساخته شده اند، طیفی از معماری های مختلف را با حضور در این بخش خواهید دید. در مجموع معماری حرمسرای توپکاپی ارزش تاریخی بسیاری دارد و در آن سبک معماری عثمانی و ترکیبی از معماری باروک ایتالیایی به چشم می خورد. 

تالار امپراتوری

یکی از زیباترین تالارهای کاخ است که با گنبد بزرگ، کاشی کاری های ممتاز و تزئینات معماری اش شناخته می شود. درست در وسط این تالار، یک تخت طلایی سلطنتی به چشم می خورد که به پادشاه تعلق داشت و غرفه سمت راستی، محل نشستن همسران پادشاه و ملکه مادر بود. در کل از تالار امپراتوری برای برگزاری جشن های مذهبی، عروسی و دورهمی های سرگرم کننده استفاده می کردند. بد نیست بدانید صندلی های طلایی این تالار هدیه ای از ویلهلم دوم، امپراتور آلمان و ساعت های آن هدیه ملکه ویکتوریای انگلیس هستند. 

حیاط های کاخ توپکاپی

حیاط اول، کاخ برای دسترس عموم مردم آزاد بوده است و این حیاط منطقه خدماتی کاخ محسوب می شده و شامل یک بیمارستان، یک نانوایی، انبار مهمات ، انبار های ذخیره سازی و برخی از خوابگاه ها بوده است. کلیسای بیزانس نیز در این منطقه قرار دارد. نخستین حیاط کاخ حیاط سپاه نامیده می‌شود، از این دروازه به بعد هیچ‌کسی به‌ غیراز سلطان حق نداشت تا سوار بر اسب از این دروازه عبور کند و سایر افراد می‌بایست با پای پیاده از این دروازه عبور می‌کردند.

حیاط دوم، که میدان دیوان نیز نامیده می شد، محل دیوان (شورای امپراتوری) بود و در آن برای هر کسی که با دیوان تجارت و رابطه ای داشت باز بود. حیاط دوم، میدان دیوان درواقع مرکز اداری امپراتوری محسوب می شده. علاوه بر دیوان، صومعه و آشپزخانه نیز در حیاط دوم واقع شده بود. دروازه دوم دارای دو برج مراقبت است و با نام دروازه سلام شناخته می‌شود؛ علت این امر این است که هرکسی که به این مکان وارد می‌شد، پیش از ورود می‌بایستی به سلطان سلام و درود می‌فرستاد و تنها خود سلطان و خدمه او حق عبور از این دروازه را داشتند و به‌عبارت‌دیگر این دروازه برای دسترسی عمومی ساخته نشده بود.

حیات سوم، آخرین حیاط کاخ باغ شخصی سلطان (صوفی همایون) است که آن طرف تعدادی گذرگاه قرار داشت. در این باغ تعداد زیادی گل لاله و گل سرخ و چند اتاقک با نمایی بسیار زیرا رو به شهر وجود دارند که می‌توان در آن‌ها به نوشیدن قهوه یا چای مشغول شد.

 

کاخ توپکاپی که آن را "توپقاپی" نیز تلفظ می‌کنند، نمادی از شهر استانبول به شمار می‌رود. این کاخ، بر فراز تپه‌ای دیدنی واقع شده و در قرن 15 میلادی، اقامتگاه و مرکز اصلی حکومتی پادشاهان عثمانی به حساب می‌آمد. ساخت کاخ توپکاپی به دستور "سلطان محمد دوم" و در سال 1459 میلادی آغاز شد و ابتدا آن را با نام "کاخ جدید" صدا می‌زدند تا با "کاخ قدیمی" واقع در "میدان بایزید" اشتباه گرفته نشود. یکی دیگر از کاخ‌های پادشاهان عثمانی، یعنی "کاخ ساحلی توپقاپی" در قرن 19 در آتش سوخت و بعد از آن، نام خود را به این کاخ جدید داد که در زبان ترکی به معنی "دروازه‌ی توپ" می‌باشد